مزایای نسبی و تحلیل مهندسی ارزش آبی چاله های آبگیر در استانهای کشور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زمین شناسی کاربردی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه خوارزمی

2 دانشجو زمین شناسی

چکیده

از آن جایی که طی چند دهه گذشته کشور ایران با کمبود بارش و یا نامتوازن بودن مکان و زمان بارش مواجه بوده است، افزایش تقاضا و برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی به یک معضل تبدیل شده است. در این تحقیق تحلیل مهندسی و مزیت نسبی برای اجرای یک مخزن ذخیره روانآب به شکل چاله آبگیر در هریک از 31 استان کشور با توجه به شرایط اقلیمی و ارزش آب در منطقه انجام شده است. از میان معیارهای مختلف، نرخ خرید و فروش آب و تبخیر محلی مهمترین پارامترهای موثر هستند ولی پارامترهای دیگر از جمله دما، شکل هندسی مخزن، میزان بارش سالیانه و نشت آب از کف مخزن مورد بحث و بررسی قرار گرفتند. محاسبات نشان داد استان خراسان جنوبی دارای بالاترین مزیت نسبی است و استانهای مرکزی و یزد در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. البته عامل مهم و موثر در میزان تبخیر، دما در هر منطقه است و تاثیر دما در تبخیر بر رطوبت نسبی اولویت دارد به این صورت که در مناطقی مثل هرمزگان و بوشهر که رطوبت و دما هر دو بالا است (اگر چه بدلیل بالا بودن رطوبت نسبی انتظار می-رود تبخیر کم باشد)، درصد تبخیر نیز بالا می‌رود زیرا عامل دما تاثیر بیشتری دارد. این تحقیق نشان می‌دهد ویژگیهای مرفولوژیکی و مهندسی مخزن از جمله حجم و عمق آب و مساحتی که در معرض هوا و نور خورشید قرار می‌گیرد تا حدودی قابل تعدیل و کنترل هستند و می‌توانند در کاهش تبخیر و اقتصادی شدن این پروژه ها تاثیر گذار باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Comparative Advantage and Engineering Status of Freshwater Reservoirs Across the Provinces in Iran

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Asef 1
  • mohammad haghiri 2
1
2 student
چکیده [English]

In the past decades, Iran faced severe rain deficiency and/or uneven distribution of location and time of rainfall. This has initiated dilemma for over consumption of underground water. In this research, economic and engineering analysis for comparative advantage of construction of a human-made pond-like reservoir based on the local price of freshwater and local climate in 31 provinces across the country was conducted. Among various criteria, the price of freshwater and evaporation were the most critical ones. However, other parameters such as temperature, reservoir geometry, annual precipitation and seepage were discussed. Accordingly, construction of a reservoir at Khorasan-South (Khorasan-Jonoobi) province was the most economical compared to other provinces. Markazi and Yazd provinces were the next most economical ones across the country. It was noted that temperature is an essential parameter affecting local evaporation and the impact of temperature is more prominent than the relative moisture. For example, Hormozgan and Bushehr provinces sustain high evaporation while relative moisture is high (and therefore low evaporation is expected). Further, analysis revealed that morphological and engineering characteristics of reservoir such as the reservoir volume, depth of water and the reservoir surface exposed to the air and to the sun light may somewhat be controlled in order to reduce evaporation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reservoir
  • Price of freshwater
  • Evaporation
  • Relative moisture
باریده، م.، الیاسی، غ.، 1387. برآورد میزان تبخیر از دریاچه سد های کشور با استفاده از طشت تبخیر، سومین کنفرانس مدیریت منابع آب، تبریز.
یزدانی، م.، شیرانی، ک.، چاوشی، س.، 1384. تغذیه مصنوعی سفره های آب زیرزمینی با استفاده از سدهای ذخیره ای شنی، کنفرانس بین المللی قنات، کرمان.
نسیمی، ع.، زارع، م.، 1394. مکان یابی حوضچه های تغذیه مصنوعی آب های زیرزمینی در حوضه آبخیز بوشکان بر اساس تحلیل سلسله مراتبی. فصلنامه دانش آب و خاک.  سال 25، شماره ۱،  ۱۲۵ -۱۴۱.
حبیبی، ع.، حسام، م.، قربانی، خ.، مفتاح هلقی، م.، 1391،  تغذیه مصنوعی اب های زیر زمینی، سومین همایش ملی مدیریت جامع منابع آب، ساری.
نجفوند در یکوندی، م.، اسلامی، ح.، 1396. مقایسه روش های تجربی براورد تبخیر از سطح آزاد اب (مطالعه موردی : سد تنظیمی دز)، فصلنامه علمی تخصصی مهندسی آب. دوره 4، شماره 2،  65-73.
چوپانی، س.، حسین پور، ا.، 1393. چاه های نزو سیستم سنتی تغذیه اب ها زیرزمینی در استان هرمزگان، سومین همایش بین المللی سامانه های سطوح آبگیر باران، بیرجند.
صلواتی، پ.، فاخری فرد، ا.، اسدی، ا.، اسدی، س.، 1396. تحلیل فرایند بارش-رواناب به منظور طراحی مخازن جمع آوری آب های سطحی برای توسعه فضای -سبز شهری )مطالعه موردی: شهر تبریز(، علوم و مهندسی آبیاری، جلد 40، شماره 2، 103-117. 
علی‌خاصی حبیب آبادی، ع.، 1389.  مکان یابی مناطق مستعد برای جمع آوری باران در استان تهران با استفاده از GIS ، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته آبیاری و زهکشی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس.
تاج بخش، م.، خداشناس، س. ر، 1386. بهره گیری از روش های نوین کنترل سیلاب شهری برای استفاده بهینه در منابع آب، کنفرانس ملی توسعه منابع آب، زاهدان.
شرکت مدیریت منابع آب ایران، 1386. اطلاعات و آمار ایستگاه های تبخیر سنجی وزارت نیرو.
 گزارش شرکت مادر تخصصی مدریت منابع آب ایران، 1396. تعرفه آب تحویلی از سدهای کشور.
افخمی، ح.، ملکی نژاد، ح.، اسماعیلزاده، ع.، 1396. تاثیر توپ های شناور برکاهش میزان تبخیر از منابع آبی روباز (مطالعه موردی: سد رسوبگیر معدن مس سرچشمه)، خشکبوم, دوره 8، شماره 1, 59-73
عرب زاده، ب.، رهبر، ر.، ۱۳۹۰. استخر های ذخیره ای آب (آب بندان)، همایش بین المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب، یزد، مرکز بین المللی قنات و سازه های تاریخی آبی.
بخشی پور، ر.، 1395. بررسی وضعیت فعلی سل ها در استان گیلان،  پنجمین همایش سامانه های سطوح آبگیر باران.
شفیعی، ن.، پاکیزه، م.، رضوی سرآسیا، ع.، 1392. مطالعه و بررسی ذخیره سازی گاز طبیعی در مخازن زیرزمینی ایران و سایر کشورهای جهان، مهندسی شیمی ایران, دوره 12، شماره 67، 46 – 56.
زهتابیان، غ.، رحیم زاده، ق.، 1389.  بررسی تاثیر پخش سیلاب بر نفوذپذیری خاک، مطالعه موردی دشت موسیان، استان ایلام، فصل نامه جغرافیای طبیعی، دوره 3، شماره 9، 1 - 14
بهراملو، ر.، موسوی فضل، ح.، عباسی، ن.، 1395. کاهش تلفات آب در استخرهای ذخیره با پوشش های ژئوممبران، نشریه مدیریت آب در کشاورزی، دوره 3، شماره1، 49 – 58.
 راهنمای مطالعات کیفیت آب مخازن سدهای بزرگ، 1390. وزارت نیرو دفتر مهندسی و معیار های فنی آب و آبفا.
خیرفام، ح.، مصطفی زاده، ر.، صادقی، ح.، 1392.  تخمین دبی روزانه با استفاده از مدل IHACRES در برخی از حوزه های آبخیز استان گلستان، پژوهشنامه مدیریت حوزه آبخیز، دوره 4، شماره 7، 114 - 127
 جوزقی، ع.، شمسایی، ا.، 1395.  مکان یابی مخازن ذخیره آب با استفاده از GIS و روش تصمیم گیری چند معیاره TOPSIS ، مطالعه موردی جنوب استان سیستان و بلوچستان، فصلنامه علمی-پژوهشی اطلاعات جغرافیایی، دوره 25، شماره 100، 5 – 15.
چکشی، ب.، طباطبایی یزدی، ج.، 1391. استحصال باران شیوه ای جهت استفاده از دانش بومی به منظور تامین آب در مناطق خشک، همایش ملی سامانه های آبگیر باران.
عامری، ع.، 1394. کاربرد سطوح آبگیر باران در ایجاد سامانه های زراعت- جنگل (Agro-forestry) در منطقه دشتیاری چابهار (بهبود کشت دیم و جایگاه روش های استحصال)، همایش ملی سامانه های سطوح آبگیر باران، دوره 2.
نجارسلیقه، م., بریمانی، ف.، 1386. اثرات سیستم‌های آب وهوایی موسمی درکشاورزی بلوچستان، جغرافیا و توسعه، دوره 5، شماره 9، 25 - 38.
وزارت نیرو، شرکت مدیریت منابع آب ایران، 1398. دفتر مطالعات پایه منابع آب گزارش بارندگی تجمعی روزانه به تفکیک استان.