پیدایش و زوال دریاچه زمین لغزشی جایدر در جنوب استان لرستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 زمین شناسی،علوم،بوعلی سینا،همدان

2 استاد گروه زمین شناسی د انشگاه بوعلی سینا همدان

چکیده

دریاچه‌های سدهای زمین‌لغزشی از پدیدهای زمین‌شناسی هستند که علی‌رغم زیبایی‌های خاص خود می‌توانند به‌عنوان یک خطر زمین‌شناسی مطالعه شوند. بهمن سنگی سیمره حداقل 3 سد و دریاچه زمین‌لغزشی در جنوب غرب ایران به وجود آورده است. سد زمین‌لغزشی جایدر یک سد نعل اسبی شکل تشکیل‌شده از بلوک‌های بزرگ سنگی است. طول سد جایدر بیش از 11000 متر و ارتفاع متوسط آن 140 متر از سنگ کف است. این سد بر روی رودخانه دائمی کشکان در جنوب شهر پل‌دختر و حدفاصل روستاهای سراب جهانگیر و باغ جایدر، تشکیل‌شده است. با توجه به ابعاد هندسی و پایداری این سد تا حال حاضر، می‌توان آن را قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین سد زمین‌لغزشی ایران با مصالح سنگی نامید. دریاچه جایدر به‌عنوان دومین دریاچه زمین‌لغزشی منطقه، دارای طول 36000 متر و مساحت 65 کیلومترمربع است. دریاچه جایدر از جنوب شهر پل‌دختر تا روستای جلگه خلج در مسیر جاده پل‌دختر – خرم‌آباد گسترش داشته است. بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد، شکل‌گیری و مرگ این دریاچه در 3 مرحله است. 1- وقوع بهمن سنگی سیمره و تشکیل سد زمین‌لغزشی جایدر 2- بسته شدن مسیر رودخانه کشکان و تشکیل دریاچه و آبگیری تا تراز 740 متر از سطح دریا 3- تخلیه آب دریاچه به‌وسیله یک کانال فرسایشی (سرریز) در سازند گچساران (سنگ‌بستر رسوبات دریاچه جایدر). رادارگرام های تهیه شده از روش ژئوفیزیکی رادار نفوذی زمینی (GPR) با آنتن 10 مگاهرتزی نشان داد ضخامت رسوبات موجود در محل دریاچه جایدربه طور متوسط 70 متر است. بنابراین می توان گفت آب دریاچه جایدر از ارتفاع 640 تا 740 .....

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The formation and deterioration landslide lake of Jaydar in south Lorestan province

نویسندگان [English]

  • Abdulreza Nooryazdan 1
  • Mohammad Hossein Gobadi 2
1 geology,sciences,Bu Ali sina,Hamadan,Iran
2 Prof. of engineering geology, Bouali University
چکیده [English]

Landslide-dammed lakes are a geological phenomenon that, despite of its beauty can be studied as a geologic hazard. Seymareh rock avalanche has created at least three dams and lake landslides in southwest Iran. Jaydar dam is a horseshoe-shaped landslide dam is composed from large rocky blocks. The length of the dam is more than 11,000 m and average height is 140 m from its bedrock. This dam is formed on the permanent Kashkan River in south ofPoldokhtar city and between the Sarab Jahangir and Baghe Jaydar villages. Due to the geometry dimensions and stability of the dam until now, it could be the oldest and largest rocky landslide dam in Iran. Jaydar Lake is the 2nd landslide lake in region, has a length of 36,000 m and an area of 65 Km2. The Jaydar Lake has expanded from the south of Poldokhtar city to Jolgeh Khalaj village on the Poldokhtar- Khorramabad road. The Present Research shows, that the formation and death of Jaydar Lake are in 4 stages. 1. Seymareh rock avalanche and formation the Jaydar landslide dam. 2. The closure of Kashkan River route 3. Formation of the landslide lake behind of dam and filling up to 740 meters above sea level (m.a.s.l). 4. Lake drainage through a valley (spillway) on bedrock in the northwest of the lake.4. Discharge of lake water by a solution channel (spillway) in the Gachsaran Formation (bedrock of The Jaydar Lake). ...

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jaydar Lake
  • Landslide dam
  • Dissolution spillway
  • Seymareh rock avalanche

مراجع

احمدزاده، ح؛ و قبادی، م. 1393. تدوین نقشه پراکندگی سدهای زمین‌لغزشی فلات ایران و تخمین محدوده لغزش‌های آینده بر پایه روش سلسله مراتبی در محیط GIS، 23 گردهمایی علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی کشور.
سوری نژاد، ع. 1381. برآورد حجم رواناب حوضه آبخیز کشکان با استفاده از GIS. پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 43 ص.80-57
شرفی، س. مقصودی، م. یمانی، م. مقدم، ع. و زمان زاده، س.م. 1394. تغییرات محیطی بعد از رخداد زمین‌لغزش کبیر کوه و تأثیر آن در شکل گیر محوطه‌های باستانی محدوده دریاچه جایدر. فصل‌نامه کواترنر ایران. دروه 1، شماره 1، ص. 14-1.
عظیمی راد، ص؛ و رجبی، معصومه.1393. ویژگی‌های ژئومورفومتری دریاچه دیرینه سدی لغزشی سیمره و اثرات ژئومورفولوژیک آن. پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، سال سوم، شماره 4. ص 156-142.
مالکی،ا. و بحرالعلومی،ف. 1377.معرفی دو پارینه مین لرزه در منطقه سیمره،دهمین کنفرانس ژئوفیزیک ایران،دانشگاه تهران.
Ambraseys, N.N.and Melville, C.P. (1982) A history of Persian earthquakes. Cambridge Earth Science Series: New York, Cambridge University Press, 219 p.
Berberian, M. (1994). Natural hazards and the first earthquake catalogue of Iran. Vol. 1, Historical hazards in Iran prior to 1900. A UNESCO/IIEES publication during UN/IDNDR: International Institute of Earthquake Engineering and Seismology, Tehran, Iran.
Bo W., Qin Z., Chao W. and Ting Z. (2015). A case study of the Tangjiashan landslide dam-break. Journal of Hydrodynamics, 27(2):223-233. 
Casagli, N., Ermini, L., 1999.Geomorphic analysis of Landslide dams in the Northern Apennine. Transactions-Japanese Geomorphological Union 20,219-249.
Costa, J.E., Schuster, R.L., 1988.The formation and failure of natural dams. Geological Society of America Bulletin 100, 1054-1068.
Duman T.Y. (2009). The largest landslide dam in turkey: Tortum landslide. Journal of Engineering Geology 104:66-79.
Evans S.G. and Delaney K.B. (2015). The 2000 Yigong landslide (Tibetan Plateau), rockslide- dammed lake and outburst flood: Review, remote sensing analysis, and process modelling.Journal of Geomorphology 246:377-399.
Evans, S.G., Delaney, K.B., Hermanns, R.L.,Strom,A.L,Scarascia and Mugnozza,G.,2011.The formation and behavior of natural and artificial rockslide dams; implications for engineering performance and hazard management. In: Evans, S.G., et al. (Eds.), Natural and Artificial Rockslide Dams. Lecture Notes in the Earth Sciences vol.133.Springr, Heidelberg, pp.1-75.
Evans, S.G., Guthrie, RH., Roberts, N.J., Bishop, N.F., 2007.The disastrous February 17,2006 rockslide-debris avalanche on Leyte Island, Philippines: a catastrophic Landslide in tropical mountain terrain. Nat.Hazards Earth Syst.Sience7,89-101.
Fan,X.,van Westen,C.J.,Korup,O.,Gorum,T.,Dai,F.,2012b.Analysis of Landslide dams induced by the 2008 Wenchuan earthquake.J.Asian Earth Sience57,25-37.
Fan,X.,van Westen,C.J.,Korup,O.,Gorum,T.,Xu,Q.,Dai,F.,Huang,R.,Wang,G.,2012a.Transient water and sediment storage of the decaying Landslide dams induced by the 2008 Wenchuan earthquake,China.Geomorphology 171 -172,58-68.
Harrison, J. V and Falcon, N.L., 1938. An ancient landslip at saidmareh in southwest Iran. The geographical journal, 46,296-309.
Harrison, J.V and Falcon, N.L., 1937. The saidmarreh landslip, Southwest Iran. The geographical journal, 89(1), 42-47.
Harrison, J.V. & Falcon, N.L., 1934, Collapse structures. The Geological Magazine, 71, 529-539.
Harrison, J.V. & Falcon, N.L., 1936. Gravity collapse structures and mountain ranges as exemplified in southwestern Iran. Quarterly Journal of the Geological Society, 92, 91-102.
Korup, O., 2002.Recent research on Landslide dams – a Literature review with special attention to New Zealand. Progress in physical Geography 26,206-235.
Mason, K., 1929.lndus floods and Shyokglaciers.Himalayan Journal 1, 10-29. Miller, A.A., 1953.The Skin of the Earth. Methuen & Co, London.198 pp.
Oberlander, T.M., 1965. The Zagros streams; a new interpretation of transverse drainage in an orogenic zone. Syracuse Geographical Series: New York, Syracuse University Press, 168 p.
Roberts,N.J. and Evans S.G.,2013.The gigantic seymareh(saydmareh) rock avalanche,Zagros Fold-Thrust Belt,Iran.Journal of the Geological Society.170(4) 685-700.
Schuster, R.L., 1991Documented historical Landslide dams from around the world.U.S. Geological Survey Open-File Report, 91 – 239.486 pp.
Shoaei Z., 2014.Mechanism of the giant seimareh landslide,Iran, and the longevity of its landslide dams,Environment Earth science,72:2411.
Shroder, JF., 1998. Slope failure and denudation in the western Himalaya. Geomorphology 26, 81-105.
Stefanlli C.T.,Segoni S.,Casagli N. and Catani F.,2016.Geomorphic indexing of landslide dam evolution.Journal of Engineering Geology.208:1-10.
Swanson, F., Oyagi, N., Tominaga, M., 1986. Landslide dams in Japan. In: Schuster, R.L. (Ed.), Landslide dams: process, risk, and mitigation. Special Publication, vol. 3. American Society of Civil Engineers, New York, pp. 273-378.
Watson, R.A. and Wright, H.E., Jr., 1969. The Saidmareh Landslide, Iran, Geology Society of America Special Paper 123, pp. 115-139.
نشریه انجمن زمین شناسی مهندسی ایران
دوره 11، شماره 4
اسفند 1397
صفحه 89-107

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 01 آبان 1397
  • تاریخ بازنگری: 24 اردیبهشت 1398
  • تاریخ پذیرش: 18 خرداد 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار